“En als je de was hebt gedaan, dan wil ik dat je de kamer stofzuigt, de vaatwasser inruimt en de ramen zeemt. En als je daar mee klaar bent, dan kun je ook nog wel even de boodschappen gaan halen, maar schiet wel op: het is zondag en de winkels zijn maar tot vijf uur open!” Je kunt wel zien wie hier de broek aan heeft. Maar aan wie dacht je toen je dit stukje las? Aan een man of aan een vrouw?
Als je aan een vrouw dacht, dan zit je goed. Dit spreekwoord gaat voornamelijk over vrouwen die de baas spelen over hun man. Dit wordt namelijk nooit over mannen gezegd. Het spreekwoord stamt namelijk uit een tijd dat vrouwen geen broek aan hoorden te hebben. Dat waren namelijk mannenkleren.

In de 17e eeuw begonnen vrouwen met het dragen van een (onder)broek

Maar dit was zeer ongebruikelijk en is dat nog tot na de Tweede Wereldoorlog gebleven. Ik herinner me dat mijn oma vertelde dat zij broeken droeg, maar dat haar buren zeiden: “O dat is die vrouw in mannenkleren.”
Omdat een broek uitsluitend voor mannen was bedoeld, werd het kledingstuk in de zestiende eeuw een metafoor voor de mannelijke heerschappij over de vrouw. In die tijd sprak men dus nog van de broek aan willen hebben als een vrouw probeerde om de baas te zijn over haar man.
Ook in andere talen is de broek aan hebben doorgedrongen tot de uitdrukkingen. In het Engels spreekt men over to wear breeches; in het Frans zegt men porter les chausses, les culottes en in het Duits is de uitdrukking die Hosen anhaben.
Koos Speenhoff, een kleinkunstenaar die leefde van 1869 tot 1945, schreef:

Iedere dinsdag geeft Carel de Mari op zijn blog een woord op waarmee je een spreekwoord kunt bespreken. Iedereen kan altijd meedoen. Hoe? Mag je zelf weten. Je kunt een verhaal schrijven waarin het spreekwoord een rol speelt, je kunt in de etymologie duiken en de oorsprong van het gezegde verklaren, et cetera. Plaats een link onder het blog van Carel en lees daar ook de andere bijdragen.